De door FVD ingediende klacht over Nieuwsuur

Amsterdam, 17 juli 2023

Geachte mevrouw Smit,

Namens de de Vereniging Forum voor Democratie (hierna: de partij) breng ik het volgende onder uw aandacht.

De uitzending

• Nieuwsuur bevatte op 13 juli 2023 een speciaal item over het aftreden van Sigrid Kaag in welk item een visualisatie (woordenwolk) van de meest gelezen termen in Twitterreacties gericht aan Sigrid Kaag werd getoond. De redactie van Nieuwsuur analyseerde hiertoe 1.000 reacties en die inspanningen mondden uit in onderstaande afbeelding.

• De presentator sprak, verwijzend naar bovenstaande woordenwolk, van discriminatoire, complotachtige en misogyne reacties. Vooral de negatieve reacties op haar vrouwzijn werd als hoofdthema uitgelicht.

Onjuistheden en misleiding

• In het item werd echter ten onrechte aangekondigd dat het om een selectie van de meest gelezen reacties ging. 
• In een rectificatie op Twitter geeft Nieuwsuur, twee dagen later, namelijk op 15 juli jl. schoorvoetend toe dat de woordenwolk een vertekend beeld schiep en dat dit niet het juiste beeld was, zie hieronder:

• Nieuwsuur verwijst in bovenstaande tweet naar de rectificatie op de website van NOS van 14 juli jl. waarin Nieuwsuur toegeeft dat er een wordcloud is gemaakt op basis van 1.000 geanalyseerde tweets, waarbij bepaalde termen dus groter in beeld komen te staan dan andere. Gebruikelijk is echter dat de meest voorkomende termen groter in beeld worden gebracht. Zie hiervoor bijvoorbeeld onderstaand fragment van www.webwijzer.nl:

• Wat Nieuwsuur echter toegeeft te hebben gedaan is dat de vergrotingen niet op basis van frequentie zijn weergegeven, maar juist op basis van ‘leesbaarheid’.
• Dit is een uiterst merkwaardige en misleidende methode, zeker gezien het feit dat een rectificatie achteraf doorgaans weinig mensen bereikt.
• Redacteur Jeroen Wollaars geeft op Twitter eveneens toe dat er ‘iets is misgegaan’ en vat het samen als een misverstand tussen redactie en vormgeving.

Omissies rectificatie

• De rectificatie van Nieuwsuur is echter incompleet nu enkele zaken ten enenmale ontbreken. 
• Ten eerste bevat de woordenwolk door Nieuwsuur zelf verzonnen termen, zoals ‘terroristenliefje’, een woord dat door niemand in een tweet is gebruikt.
• Ten tweede bevat de woordenwolk niet de meest gebruikte beledigingen, maar termen die de redactie belangrijk vond om te vergroten. Hierdoor is een verkeerd en vertekend beeld geschapen van de reacties op het vertrek van Kaag,waardoor kijkers ten onrechte op het verkeerde been zijn gezet en nepnieuws is verspreid door Nieuwsuur. De daaropvolgende rectificatie is onvolledig en schept wederom een verkeerd beeld van de werkelijkheid. Nieuwsuur zou vollediger zijn wanneer zij in de rectificatie een herziene, wél op waarheid gebaseerde woordenwolk zouden presenteren en daarnaast volledig openheid van zaken zouden geven.
• Ten derde heeft Nieuwsuur ervoor gekozen om geen enkele positieve reactie, en dan gaat het om maar liefst 420 tweets, weer te geven in de woordenwolk. 
• Dit alles zou kunnen duiden op kwade opzet. Een woordenwolk die op de waarheid was gebaseerd zou namelijk geen stof doen opwaaien. Nieuwsuur besloot echter op enig moment de helft van de reacties weg te laten, zelf termen te gaan verzinnen en voegde termen die slechts een enkele keer voorkwamen, in koeienletters toe aan de woordenwolk, etc. 
• Dat dit een kwalijke zaak is, moet de Ombudsman toch niet kunnen ontkennen.

De Ombudsman van de NPO

• Op grond van art. 2.14a, vijfde lid van de Mediawet 2008 beoordeelt de Ombudsman van de NPO na een klacht of uit eigen beweging het journalistieke handelen van de landelijke publieke media-instellingen bij de verzorging van media-aanbod op het gebied van nieuws, informatie en educatie. Dit oordeel is niet bindend en de ombudsman kan geen rectificatie afdwingen.
• In het Statuut Ombudsman NPO wordt een en ander samengevat in het volgende taakomschrijving:

Klachten van het publiek (die betrekking hebben op het journalistiek handelen of het nalaten daarvan van redacties) onderzoeken, becommentariëren en beantwoorden. Een uitzondering vormen anonieme klachten, die hoeven niet te worden behandeld.

Journalistieke uitingen binnen het domein van de landelijke publieke mediadienst toetsen aan de normen van de journalistieke redacties zoals vastgelegd in de journalistieke code van de NPO.

• Nieuwsuur valt volgens de Mediawet en het Statuut Ombudsman NPO dan ook binnen het werkterrein en daarmee binnen de toetsingsbevoegdheid van de Ombudsman NPO. 

Conclusie

• Nieuwsuur ging kortom maar liefst tweemaal in de fout in haar berichtgeving van 13 juli jl. Zowel een volledige rectificatie als een gerectificeerde woordenwolk blijven uit en daarom wenden wij u tot u. Het zou op zijn minst passend en integer zijn indien Nieuwsuur op korte termijn een item zou wijden aan deze onheuse berichtgeving.

Onder voorbehoud van alle rechten en weren.

Hoogachtend,

namens de Vereniging Forum voor Democratie