Oliver Stone: een eigenwijze regisseur

“Have you ever been beaten? Because you are going to suffer for what you are doing.”

Dit is geen dreigement, maar een uiting van oprechte bezorgdheid van de Russische president Vladimir Poetin. Hij richt zich in de laatste scène van de vierdelige serie The Putin Interviews (2017) nog eenmaal tot de man met wie hij urenlang heeft gesproken.

Zijn gesprekspartner Oliver Stone (1946) is bij uitstek een man die graag dicht op het vuur zit en niet schroomt om ermee te spelen. Een man die met zijn werk een verhaal wil vertellen en hierin volledig zijn eigen weg gaat. Dat komt prachtig naar voren in zijn fascinerende reeks interviews met president Poetin (deel 1, deel 2, deel 3, deel 4). Zijn authentieke stijl doet weemoedig denken aan de ‘klassieke journalistiek’ van vroeger, waarin de interviewer meer fungeert als gespreksleider die zijn gesprekspartner de ruimte geeft om zijn verhaal te doen. Een groter contrast met de huidige manier van vragenstellen - vol aanvallen en onderbrekingen - kan er haast niet zijn.

Rust en ruimte

Stone kiest bewust voor deze kalme, comfortabele setting, die voor Poetin uitnodigend genoeg is om zijn verhaal te doen. Het omgekeerde zou helemaal niet interessant zijn. Iedereen weet namelijk dat schuimbekkende journalist A zogenaamd belastende citaten uit het verleden oprakelt, terwijl knarsetandende journalist B zijn uitgekookte strikvragen op hem afvuurt. Stone laat niets blijken van vooringenomenheid - mocht hij die hebben. Dit leidt dan ook tot een boeiend gesprek dat vanaf het begin inhoudelijk is. De aanpak van Stone werkt. Zijn interview golft op en neer tussen intiem en zakelijk: soms brengt hij je dichtbij de persoon Vladimir Poetin, soms neemt hij je mee naar Poetins visie op Rusland en de wereld. De kijker heeft daarmee een fascinerende inkijk in de belevingswereld van de Russische president, die van alles op de hoogte is, filosofisch onderlegd blijkt te zijn en haarfijn weet uit te leggen wat de geopolitieke verhoudingen zijn in de wereld. Schadelijk voor het westerse narratief, want men schildert hem liever af als een gekkie, een barbaar, vol met woede en waanideeën.

Er klinkt dan ook veelvuldig kritiek op Stone uit de hoek van de ‘objectieve journalisten’ die vinden dat hij meewerkt aan ‘Russische propaganda’ door ‘niet kritisch genoeg’ te zijn. Hetzelfde overkwam hem na het uitbrengen van Mi amigo Hugo (2014), waarin hij op vergelijkbare wijze de Venezolaanse president Hugo Chávez aan het woord laat. Ook deze documentaire (hier te bekijken) geeft een waardevol inzicht in de beweegredenen van een niet-westerse leider.

Oekraïne

Gelijktijdig met de opnames van The Putin Interviews werd de documentaire Ukraine on Fire (2016) uitgebracht. Ook hierin neemt Stone interviews af - nu bij meerdere belangrijke spelers, zoals Oekraïense president Viktor Janoekovytsj - waarmee hij de situatie in Oekraïne belicht vanuit het oostelijke perspectief. De boeiende geschiedenis van het land komt aan bod en er wordt ingegaan op de zogenoemde ‘kleurenrevoluties’ die het land gekend heeft. Aanhangers van de goed-slecht-dichotomie worden teruggefloten: van het veelgehoorde verhaal dat de Amerikanen alleen het beste voor Oekraïne willen en de Russen het kwaad belichamen blijft niet zoveel over.

De situatie in Oekraïne enkel en alleen kunnen bekijken vanuit een westers ideologisch en geopolitiek perspectief is een totale blijk van onvermogen en onwil. Een gevaarlijke combinatie die oorlogshitsers als Hans van Baalen (VVD) en Guy Verhofstadt op het Maidanplein in Kiev de mogelijkheid gaven het land in nog diepere politieke instabiliteit te storten. Stone herstelt hier de balans. Hij spreidt alle informatie tentoon en laat zijn publiek zelf tot een oordeel komen, waarmee hij een onmisbare bijdrage levert aan de informatievoorziening in deze ingewikkelde politieke kwestie.

Verder kijken

De manier waarop Stone de kijker in aanraking brengt met de controversieelste onderwerpen van onze tijd is uniek, en dat al sinds de jaren ‘70. Iemand die meer inzicht wil verkrijgen in wat zich afspeelt in de wereld doet er goed aan zich in deze voortreffelijke regisseur te verdiepen en enkele van zijn werken te bekijken. Absolute aanraders zijn Revealing Ukraine (2019) - het vervolg op Ukraine on Fire, South of the Border (2009) over de politieke situatie in Zuid-Amerika, Comandante (2003) - een interview met de Cubaanse leider Fidel Castro, JFK (1991) en het vervolg JFK Revisited: Through the Looking Glass (2021) over de moord op John F. Kennedy - en wat Stone hier zelf over te zeggen heeft.