Neveninkomsten, registers en ‘integriteit’: alles over de ongrondwettelijke schorsing van FVD

Afgelopen dinsdag is de voltallige fractie van Forum voor Democratie geschorst. Nooit eerder in de parlementaire geschiedenis is zo’n sanctie aan een partij opgelegd. VVD, NSC, D66, GroenLinks-PvdA, CDA, CU, SGP, SP, PvdD, Volt en de nieuwe Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) hebben vóór het voorstel van het Presidium gestemd om Thierry Baudet, Frederik Jansen en Gideon van Meijeren een week lang hun spreekrecht te ontnemen.

Het verwijt is dat de drie FVD-Kamerleden hun nevenfunctie als bestuurder bij Eerlijk Eten, een maaltijdenservice, niet hebben opgegeven bij het register van de Tweede Kamer.

De schorsingsmaatregel is omstreden en wordt door velen beschouwd als een aanval op onze democratie. Slechts enkele weken geleden hebben honderdduizenden kiezers immers via de stembus laten weten dat zij – ondanks alle verdachtmakingen omtrent nevenactiviteiten – het volste vertrouwen hebben in de volksvertegenwoordigers van Forum voor Democratie. Daarmee rijst de vraag: mogen kiezers nog wel zelf bepalen wie hen vertegenwoordigt in de Tweede Kamer?

Een klacht vanuit D66-hoek

Sinds 1 april 2021 is het zogeheten College van onderzoek en integriteit ingesteld, dat klachten behandelt “over schendingen van de Gedragscode door Kamerleden”. Iedere Nederlander die van mening is dat een Kamerlid deze gedragscode schendt, kan hierover een klacht indienen. In het geval van Baudet, Jansen en Van Meijeren is dat Piet Lekkerkerk, een vooraanstaand lid van D66 dat veel tijd besteedt aan het doorlichten van FVD’ers in de hoop iets schokkends te ontdekken. Vooralsnog bestaan de resultaten van Lekkerkerks onderzoek uit feiten die algemeen bekend zijn, maar brengt hij deze steevast als 'onthulling'. Zo is een van zijn baanbrekende bevindingen dat Van Meijeren naast Kamerlid ook lid is van de gemeenteraad in Den Haag. Hij meent dat Kamerleden van FVD dit soort ‘nevenactiviteiten’ moeten opgeven in de registers van de Tweede Kamer. Doen ze dat niet, dan wordt er gedreigd met sancties.

Principekwestie

De reden dat FVD-volksvertegenwoordigers geen gehoor geven aan de opdrachten van andere politieke partijen en hun handlangers (zoals Piet Lekkerkerk) is principieel: Kamerleden hoeven zich niet te verantwoorden tegenover andere Kamerleden en horen al helemaal niet door elkaar te worden gecontroleerd. Een gekozen volksvertegenwoordiger moet de regering controleren en is alleen aan de kiezer verantwoording verschuldigd – nadrukkelijk niet aan andere politieke krachten. Om deze reden is de individuele vrijheid van het Kamerlid stevig verankerd in de Nederlandse Grondwet. Het mag nooit zo zijn dat een meerderheid van de Kamer een democratische minderheid gaat controleren en beperken. Toch is dat precies wat er nu gebeurt.

Misverstand over neveninkomsten

Maar hoe zit het dan met de inkomsten die voortvloeien uit de nevenactiviteiten van FVD-Kamerleden? Wordt daar niet mee gesjoemeld? Op die vraag is het antwoord luid en duidelijk ‘nee’.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, krijgen Tweede Kamerleden geen salaris, maar een zogeheten schadeloosstelling. Dat Kamerleden naast de schadeloosstelling ook andere inkomsten hebben (neveninkomsten), is allerminst een uitzondering en ook niet per definitie onwenselijk. Door maatschappelijk betrokken te zijn, zelf te ondernemen en de gevolgen van beleid te ondervinden, houden volksvertegenwoordigers voeling met de samenleving.

Het staat ieder Kamerlid daarom vrij om naast het Kamerlidmaatschap ook andere activiteiten te ontplooien. In het geval van de geschorste FVD-Kamerleden zijn dit activiteiten die volledig in lijn zijn met de ideeën die zij in hun rol als volksvertegenwoordiger uitdragen. Eerlijk Eten is een initiatief dat Nederlandse boeren een eerlijke prijs wil bieden voor hun producten en de keten van boer tot consument wil verkorten.

Van ‘belangenverstrengeling’ is dus, als we het hebben over FVD, op geen enkele manier sprake. Bovendien zijn de betreffende FVD-Kamerleden – anders dan veel andere politici – uiterst transparant over hun nevenactiviteiten, door deze publiek onder de aandacht te brengen en actief naar hun achterban te communiceren. Daar kan geen register tegenop. Geheimzinnigheid is het laatste wat FVD kan worden verweten.

Korting op schadeloosstelling niet via ongrondwettelijke registers maar via Belastingdienst

Zodra de neveninkomsten van een Kamerlid meer dan veertien procent van de schadeloosstelling bedragen, wordt de helft van het meerdere gekort op de schadeloosstelling – tot maximaal 35% van de schadeloosstelling.

Het is belangrijk om te vermelden dat deze korting verloopt via de Belastingdienst en niet via het ongrondwettelijke register dat door de gevestigde partijen in het leven is geroepen. Alle Kamerleden van FVD hebben via de Belastingdienst altijd keurig hun neveninkomsten doorgegeven en zijn daarop, indien van toepassing, gekort op hun schadeloosstelling.