De snelweg A73 als energiewingewest van Land van Cuijk

Vrijwel dagelijks maken wij gebruik van de A73 tussen Boxmeer en Vierlingsbeek en vice versa. Wat hier de komende jaren staat te gebeuren, geeft ons letterlijk buikpijn. De eerste zichtbare werkzaamheden zijn momenteel al aan de gang. De komende jaren verandert ons prachtige buitengebied - onder toeziend oog van het gemeentebestuur - in één groot industrieel energiewingewest. Een onomkeerbare en tevens niet te stoppen gebiedstransformatie.

Regionale Energiestrategie (RES)

Inwoners hebben vaak geen weet van wat er allemaal wordt besproken in de gemeenteraad of in het gemeentebestuur. Hierdoor kan de gemeente rustig haar gang gaan en komen inwoners pas laat in beweging, bijvoorbeeld als er iets staat te gebeuren in hun eigen directe leefomgeving. Inwoners worden vaak bewust laat of summier geïnformeerd over wat er precies staat te gebeuren. Ook worden zaken regelmatig in beslotenheid besproken, waardoor het niet eens op de publieke agenda komt te staan. In november 2023 heeft de gemeenteraad het beleid voor zon-op-land en windenergie vastgesteld. Hierin staan zogenaamde ‘zoekgebieden’ en ‘quota’ voor opwek van duurzame energie beschreven. Deze quota worden één op één overgenomen uit de Regionale Energiestrategie (RES). Onze gemeente maakt deel uit van de RES Noordoost Brabant (RES-NOB). Een clubje waar tien gemeenten en één waterschap zich bij hebben aangesloten. Onze burgemeester Marieke Moorman (PvdA) is RES-voorzitter.

De RES lijkt heilig te zijn voor gemeentebestuurders. Het is een soort bijbel waar geen discussie over mogelijk is. Er mag niet gesproken worden over het nut en de noodzaak of over de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de doelstellingen. Het totale ‘bod’ aan duurzame opwek wordt middels een verdeelsleutel verdeeld over de deelnemende gemeenten en Land van Cuijk heeft een behoorlijk stuk van de taart te verorberen. Dit komt mede door ons grote buitengebied.

Bij ieder gemeentelijk overleg komt FVD Land van Cuijk tot dezelfde, schokkende conclusie. Bestuurders uit iedere bestuurslaag lijken geen flauw idee te hebben waar ze mee bezig zijn en welke risico’s en exorbitante kosten erbij komen kijken als we volledig in blijven zetten op ‘weersafhankelijke energieopwek’ als zon- en windenergie. Welke impact dit heeft op ons (lokale) energienet, zoals risico op langdurige stroomuitval, blijft achterwege. Net als welke ‘prijs’ onze inwoners daarvoor moeten betalen, wanneer voor de zoveelste keer de energie- en netwerkkosten stijgen. ‘’We moeten dit zonnepark aanleggen om de energiekosten laag te houden’’ is de egregore. Echter is het tegendeel waar: zon- en windparken maken door de fysieke belasting op het net en de daarbij behorende onbalanskosten (kosten die de netbeheerder betaalt om af te schakelen, red.) de stroomprijs juist veel hoger. Een hoge energieprijs is slecht voor het vestigingsklimaat van bedrijven, maar ook voor onze minima die hierdoor moeten aankloppen bij het loket energiearmoede van de gemeente.

Men richt zich op zon en wind, terwijl landelijk de kolencentrales (de schoonste ter wereld!) de deuren moeten sluiten. Niemand lijkt zich af te vragen waar onze stroom wordt opgewekt ten tijde van de zogenaamde ‘dunkelflaute’ (het moment dat er géén zon en wind is). Het ontluisterende antwoord: op dat moment wordt onze elektriciteit opgewekt door middel van gascentrales. Dit is de op een na duurste methode voor het opwekken van elektriciteit. Deze kosten komen via de energierekening op het bord van de inwoner te liggen.

Netcongestie

Landelijke netbeheerders TenneT en Enexis werken de klok rond om overal in Nederland het stroomnet stapsgewijs te verzwaren om de knelpunten aan te pakken. Zo ook in ons Land van Cuijk.

De miljarden euro’s die hiermee gemoeid zijn komen uiteraard ook weer uit onze gezamenlijke portemonnee. Deze netverzwaringen zijn echter noodzakelijk, anders kunnen alle ‘goedbedoelde’ initiatieven van zonne- en windparkontwikkelaars geen doorgang vinden. De term netcongestie komt steeds vaker voor. Steeds meer plannen kunnen geen of in beperkte mate doorgang vinden i.v.m. het gebrek aan netcapaciteit en de netcongestie. Zo kan de nieuwbouw van meerdere scholen niet van start, omdat ze niet de benodigde aansluiting krijgen van Enexis. En zijn er zware batterijen nodig om de 108 nieuw gebouwde flexwoningen voor Oekraïners in Overloon überhaupt van stroom te kunnen voorzien. Ook worden er in onze gemeente momenteel plannen voor zonneparken opgeknipt in meerdere delen, zodat ze in segmenten aangesloten kunnen worden op het stroomnet, wanneer de capaciteit weer enigszins toereikend is. Dit alles terwijl huishoudens vanaf 2027 geen cent meer ontvangen voor de stroom die zij terugleveren aan het stroomnet.

Netbeheerder Enexis durft ook geen langetermijnprognose af te geven over hoe lang deze capaciteitsproblemen blijven voortduren. Dat is ook niet zo vreemd, aangezien ook zij slachtoffer zijn van de politieke onkunde en het gebrek aan kennis van bestuurders.

Een gemeente bouwt (gelukkig) doorgaans zelf geen energieprojecten. Hiervoor zijn marktpartijen nodig. Deze marktpartijen proberen naar de buitenwereld altijd het imago van wereldverbeteraar hoog te houden; ‘’wij zijn bereid om ons geld te investeren in een betere wereld’’. Maar onder die dekmantel zitten veelal grijpgrage ondernemers die enkel en alleen uit zijn op de SDE-subsidies en winstmaximalisatie in de 20 tot 25 jaar dat een opwekinitiatief van de provincie mag blijven staan.

Enfin, we werpen nu eens een blik op de toekomst: de periode van 2030 tot 2035.

Zonnepark Boxmeer

Tot enkele weken geleden was er nog niets te zien langs de A73 tussen de afritten Vierlingsbeek en Boxmeer. Momenteel wordt er ter hoogte van Vierlingsbeek aan twee kanten van de snelweg gewerkt aan de aanleg van Zonnepark Boxmeer. Zoals de naam al doet vermoeden is dit nog een initiatief uit de voormalige gemeente Boxmeer. Deze twee zonnevelden zijn samen goed voor een slordige 350.000m2 aan zonnepanelen op aluminium draagconstructies, die meters diep de grond in zijn geslagen. Saillant detail: dit initiatief is enkele maanden geleden van eigenaar gewisseld en is nu in handen van het in Wormer (Noord-Holland) gevestigde PowerField.

Zonnepark Sambeeksedijk

Enkele kilometers richting het noorden wordt eind 2024/begin 2025 begonnen aan Zonnepark Sambeeksedijk. Dit park werd in oktober 2023 definitief goedgekeurd door de gemeenteraad. Dit project was al eens eerder vergund in de voormalige gemeente Sint Anthonis, maar kreeg toentertijd geen aansluiting van netbeheerder Enexis. Hierop heeft de initiatiefnemer het plan aangepast. Vreemd genoeg met meer panelen, die meer landbouwgrond opeisen en een aantal containers vol met batterijopslag. FVD Land van Cuijk heeft in deze periode veel vragen gesteld over de (technische) uitvoerbaarheid van het zonnepark en de gemeenteraad gewezen op de gevolgen voor ons lokale stroomnet als dit initiatief goedkeuring zou krijgen van een meerderheid. Ons stroomnet zal volledig op slot gaan. De initiatiefnemer had echter een soort gunfactor verkregen bij de raad, omdat het al behoorlijk wat financiële middelen geïnvesteerd had en ‘slachtoffer’ was geworden van het overvolle stroomnet. Overmacht dus. Enkele dagen na het akkoord van de gemeenteraad werd het zonnepark, dat goed is voor zo’n 240.000m2 aan zonnepanelen, direct doorverkocht aan een veel grotere speler, namelijk PowerField. Is de gemeenteraad hier flink bij de neus genomen? Wij denken van wel. Ook omdat achteraf uit WOO-stukken bleek, dat de verantwoordelijke wethouder op de hoogte was van de voorgenomen verkoop van het project, maar deze informatie willens en wetens voor de

gemeenteraad achterhield. ‘Nee’ zeggen tegen dit zonnepark zou immers niet goed zijn geweest voor de RES-statistieken, waarin dit initiatief al was meegenomen. Achteraf hebben wij wethouder Van Vught nog flink aan de tand gevoeld en zelfs een motie van wantrouwen ingediend. Het blijkt echter onmogelijk om een CDA-wethouder naar huis te sturen in een CDA-bolwerk als Land van Cuijk.

Zonnepark Sambeeksedijk XXL

In de zomer van 2023 kwam onze fractie tot de ontdekking dat hetzelfde PowerField stategische grondposities aan het verwerven was rondom de A73 ter hoogte van de Sambeeksedijk. Complete melkveebedrijven werden er voor miljoenen uitgekocht. De boer koos uiteraard eieren voor zijn geld. Uiteindelijk heeft PowerField aan de ‘Sambeekse kant’ van de A73, tussen de Sambeeksedijk en de Heikantsepeelweg, een perceel van zo’n 15 hectare grond weten te bemachtigen. Hier direct naast ligt een stuk grond van de gemeente met een vergelijkbare afmeting. Aangrenzend ligt ook nog een aantal hectare grond in particulier bezit. Al met al ligt hier tezamen een kleine 400.000m2 landbouwgrond, precies in het zoekgebied voor zon-op-land. Een grotere speler als PowerField zou een kans als deze natuurlijk nooit laten liggen. Onze verwachting is dan ook, dat als er ook maar een klein beetje ruimte op het stroomnet ontstaat, hier een Zonnepark Sambeeksedijk XXL zal herrijzen. Het is wat ons betreft niet de vraag of dat gaat gebeuren, maar vooral wanneer. Waar wij dan het meest benieuwd naar zijn, is hoe PowerField de zogenaamde zonneladder (géén zon op landbouwgrond) gaat omzeilen en hoe ze invulling willen geven aan de eis voor meervoudig ruimtegebruik. Volgens de nieuwe wetgeving uit Den Haag mag je namelijk niet zomaar kostbare landbouwgrond volleggen met zonnepanelen.

Het totaalplaatje

Alsof vier gigantische zonneparken van monopolist PowerField langs de A73 nog niet voldoende zijn, wordt er recentelijk ook gesproken over windturbines in datzelfde gebied. De exacte aantallen zijn nog niet helemaal duidelijk, maar een en ander zou moeten gaan plaatsvinden tussen de oprit van Vierlingsbeek tot ongeveer het viaduct ter hoogte van Vortum-Mullem. Deze windturbines kunnen dan gebruik maken van dezelfde kabel als het nu in aanbouw zijnde Zonnepark Boxmeer, middels zogenaamde ‘cable pooling’. Overdag mogen de zonnepanelen er gebruik van maken en ’s avonds zijn de windturbines aan de beurt. Een soort tweeploegendienst voor middenspanningskabels.

Windturbines

Geen enkel weldenkend bedrijf gaat windturbines neerzetten in een van de meest windstille gebieden van Nederland (rapport Groene Rekenkamer), midden in een aanvliegroute (waar dus een hoogtebeperking geldt), waarbij het lawaai van de turbines inwoners van naastgelegen dorpen als Vierlingsbeek, Groeningen en Vortum-Mullem de komende 25 jaar gegarandeerd ’s nachts uit hun slaap zal houden. Deze windturbines zullen in een lijn langs de snelweg worden opgesteld en het laagfrequente geluid zal ’s nachts als één breed front op de dorpen worden afgevuurd. Slapen met de ramen open behoort dan definitief tot de verleden tijd.

Conditionering

Ware het niet dat dit bedrijf wordt gesteund door zowel de provincie Noord-Brabant als de gemeente Land van Cuijk. Er is budget beschikbaar gesteld om verschillende energie-gerelateerde projecten op te starten. Maar de belangrijkste opdracht lijkt toch wel het in gereedheid brengen van de inwoners uit de dorpskernen rondom het zoekgebied voor windenergie, door ze actief aan te moedigen om vooral zélf een energiegemeenschap op te richten om daarmee actief financieel mee te participeren in een eventueel toekomstig wind-initiatief. Er worden zelfs concrete voorbeelden gegeven over hoe een energiegemeenschap voldoende middelen bij elkaar kan sprokkelen via het Brabants

Ontwikkelfonds Duurzame Energie (BODE) en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). Vanuit het beschikbare budget mag er een dure specialist worden ingevlogen om te adviseren over hoe het lokaal eigendom kan worden geborgd. De windturbines lijken er namelijk sowieso te komen. En dan kun je er als omliggende dorpen ook maar beter financieel profijt van hebben, dan dat je er alleen maar de overlast van moet ervaren. De verwachte burgerlijke weerstand tegen deze windreuzen lijkt dus op voorhand al de kop te worden ingedrukt, door mensen warm te maken met gelden uit een nog op te richten omgevingsfonds en het mogelijke rendement bij financiële participatie. De omgeving wordt dus gemobiliseerd om, wanneer het initiatief daadwerkelijk gaat plaatsvinden, direct de portemonnee te trekken. Dat de initiatiefnemer achter het windproject dan een aanzienlijk deel van zijn winst moet afstaan, zal geen probleem zijn. Er valt namelijk nog maar weinig weerstand te verwachten, wanneer mensen in de rij staan om mee te doen met je project. Zelf verwachten wij dat het niet zo vaart zal lopen met het opzetten van een lokale energiegemeenschap. Zeker niet gezien de zeer geringe belangstelling vanuit de dorpskernen die door de gemeente zijn benaderd om mee te doen aan dit zwaar gesubsidieerde project.

Onze visie

Uiteraard is FVD Land van Cuijk fél tegenstander van de hierboven uiteengezette energiestrategie, die ten koste gaat van ons mooie landschap en niets, maar dan ook niets bijdraagt aan de welvaart en energiezekerheid van onze Land van Cuijkse inwoners. De clustervorming van zonneparken en windturbines in een zeer gering gebied. Automobilisten die hier dagelijks langsrijden en niet weten wat ze zien als er op dit kleine stuk snelweg in korte tijd vier grote zonneparken en mogelijk zelfs 3 tot 8 windturbines herrijzen voor de duur van zo’n 25 jaar. Het mooie Brabantse buitengebied dat blijvend zal worden aangetast. Dat allemaal voor één groot industrieel energiewingewest voor de energiecowboys.

Kom in actie!

Daarom willen wij inwoners van Land van Cuijk op het hart drukken om, juist vanuit de rol als inwoner, kritisch te kijken naar dit soort grootschalige energieprojecten. Vooral wanneer ze nog in een verkennings- of omgevingsdialoogfase verkeren, kan een inwoner absoluut het verschil maken in de uiteindelijke beslissing of het initiatief er daadwerkelijk wel of niet komt.

Spreek gemeenteraadsleden aan op hun ‘verantwoordelijkheid’, deel de zorgen met de lokale krant, verenig met medestanders. Maak bezwaar tegen de plannen of dien een zienswijze in bij de gemeente; dit is vaak eenvoudiger dan u denkt. Spreek ook vooral in tijdens commissie- of raadsvergaderingen.

Zeker in het geval van windturbines, die zo’n enorme impact hebben op onze leefomgeving, is het van groot belang dat inwoners opkomen voor hun gezondheid en het woongenot van zichzelf en anderen. Het huidige gemeentebestuur wil, zo lijkt het, de ingezette energiestrategie koste wat het kost voortzetten. Alleen lijken ze hier het voorzorgsbeginsel volledig over het hoofd te zien. Dit wettelijke beginsel zegt dat bij onzekerheid over mogelijke risico's voor de gezondheid of voor het milieu, er preventieve maatregelen genomen moeten worden om schade te voorkomen.

Wilt u met ons van gedachten wisselen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met onze fractie via [email protected].

FVD Land van Cuijk