Vier de diversiteit van de mening | Column David Rutges
Op 15 december 1791 werd in de Verenigde Staten het Eerste Amendement aangenomen: een bepaling die niet de menigte moest beteugelen, maar juist de macht. Het was een expliciete bescherming van het individu tegen bestuurders, tegen instituties, tegen autoriteit die zou kunnen bepalen welke meningen wel en niet gewenst zijn. Daarom stel ik voor om 15 december jaarlijks uit te roepen tot de Dag van de Meningendiversiteit.
Die dag is nodig. Want het echte gevaar voor meningsvorming komt zelden van de massa zelf, maar bijna altijd van degenen die de toon zetten: media, bestuurders, docenten, deskundigen, CEO’s. Hannah Arendt beschreef hoe autoriteit, niet het volk, verantwoordelijk is voor het versmallen van denkruimte. Niet omdat mensen niet zelfstandig kunnen nadenken, maar omdat autoriteit voor hen denkt. Wie bovenaan staat in een organisatie, een school of een bestuurslaag, kan met één gebaar aangeven welke opinies sociaal wenselijk zijn. De rest volgt vanzelf.
George Orwell ging nog een stap verder en liet in onder andere 1984 zien hoe autoriteit niet alleen meningen beïnvloedt, maar het hele kader waarin meningen gevormd worden. Niet door argumenten, maar door taal, door framing, door herhaling. Wie het narratief bepaalt, bepaalt het denken. En in onze tijd, waarin media en overheid steeds vaker één richting als vanzelfsprekend presenteren, is dat mechanisme pijnlijk zichtbaar.
Maar het was John Milton die al in 1644 in zijn Areopagitica helder formuleerde waarom dat gevaarlijk is: meningsvrijheid bestaat niet om de meerderheid te plezieren, maar om het individu te beschermen tegen autoriteit die waarheid wil reguleren. Waar macht de vrijheid van meningsuiting beperkt, verdwijnt de mogelijkheid tot kritiek, verbetering en zelfcorrectie. En een democratie die zichzelf niet kan corrigeren, loopt onvermijdelijk vast.
Kijk maar naar onze eigen samenleving. Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol van diversiteit, maar zelden bedoelt men daarmee de diversiteit van meningen. Loop een willekeurige klas binnen, vraag wat kinderen van Donald Trump vinden en bijna iedereen zal zeggen dat hij slecht is. Vraag waarom, en het blijft stil. Niet omdat er geen argumenten bestaan, maar omdat ze nooit geleerd hebben argumenten te formuleren. Wat wel is aangeleerd, vaak terloops, soms bewust en soms onbewust, is welk antwoord sociaal wenselijk is. De leerkracht bevestigt het. De klas volgt. En zo sterft zelfstandig denken al voordat het is begonnen.
Precies hetzelfde gebeurt in de politiek. Landelijk, provinciaal en gemeentelijk. Er ontstaat een dominante beleidslijn, en afwijkende meningen worden gezien als irritant, vertragend of gevaarlijk (nepnieuws, fascistisch, gevaar voor de democratie en/of onrechtstatelijk zijn de kernwoorden dezer dagen). Maar zoals Milton, Arendt en Orwell ons laten zien, is dat precies het moment waarop democratie kwetsbaar wordt. Niet door chaos, maar door conformiteit. Niet door een te grote verscheidenheid aan meningen, maar door een te kleine.
Daarom is het cruciaal dat mensen met gezag, in het publieke bestuur, in de media en in het bedrijfsleven, actief ruimte geven aan minderheidsstandpunten. Omdat het afwijkende geluid geen ruis is, maar een voorwaarde voor een vrije samenleving. Ik stel daarom voor om op 15 december op elk niveau, van Tweede Kamer tot Provinciale Staten en gemeenteraad, in redacties en bestuurskamers, een Dag van de Meningendiversiteit te vieren. Een dag waarop bewust andere stemmen en experts worden uitgenodigd die niet in het heersende verhaal passen. Niet om te provoceren, maar om het denken te verrijken, beleid te verbeteren en tunnelvisie te voorkomen. Om dat principe te onderstrepen sta ik vanzelfsprekend open voor andere suggesties voor de naam en de dag waarop we deze meningendiversiteit vieren. Met mijn fractie zal ik mij er in ieder geval voor inzetten dat deze Dag van de Meningendiversiteit vanaf volgend jaar een vaste plek krijgt op de kalender van de Zuid-Hollandse Provinciale Staten.
David Rutges, fractiemedewerker FVD Zuid-Holland