Democratische ethiek van de zittende macht | Column Seppe Bakker
Wat is democratie? Iedereen roept het, we leven er zogenaamd in. Democratie is in de kern simpel: de meerderheid beslist. Punt. Maar zodra een meerderheid de coalitie niet zint, zoals in Zuid-Holland, worden de spelregels vloeibaar. Dan vervalt men in “bestuurlijke continuïteit” of “coalitie afspraken”. Klinkt allemaal netjes, maar het is gewoon een machtsspelletje: rekken, schuiven, doorduwen. Net zo lang tot de uitkomst in hun straatje past.
En dan komt de ethiek om de hoek kijken. Want ja, een meerderheid kan besluiten om een minderheid de mond te snoeren. Dat ís democratisch. Maar is het ethisch? Nee. En dáár wringt de schoen. Democratie zonder ethiek glijdt af naar de tirannie van de meerderheid.
Neem de commissiedebatten in Zuid-Holland. Officieel bedoeld om standpunten uit te wisselen en te agenderen voor Provinciale Staten. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Een toneelstukje waarbij de coalitie de touwtjes strak in handen houdt. Zodra een oppositievoorstel toevallig een meerderheid lijkt te krijgen, gebeurt er iets wonderlijks: pling! Daar verschijnen opeens extra coalitieleden. Letterlijk opgetrommeld via de telefoon om de stemming hun gewenste kant op te sturen, de kant van de coalitie. Niet omdat ze het debat volgden, niet omdat ze het onderwerp belangrijk vonden, maar puur om een blokkade op te werpen.
Want stel uzelf eens de vraag: als een oppositievoorstel inhoudelijk zo slecht is, waarom is er dan paniek nodig om extra poppetjes in een commissiezaal te krijgen? Waarom is er dan geen vertrouwen in de kracht van argumenten? Waarom is er dan geen open debat mogelijk waarin de beste inhoud wint? Daar zit de macht van de democratie. Maar het antwoord is even simpel als cynisch: omdat het niet om de inhoud gaat, maar om het dichtgetimmerde coalitieakkoord. Die is immers heilig.
Vindt u dat democratisch? Vindt u dat ethisch? Ik niet.
En denkt u dat ik overdrijf? Helemaal niet. In commissies wordt gestemd en geteld, maar de uitslagen worden nergens officieel vastgelegd of openbaar toegankelijk gemaakt. Het publiek kan achteraf dus nooit controleren wie precies heeft gestemd of hoe de verhoudingen lagen. Precies daarom kan de coalitie dit soort trucs keer op keer uitvoeren zonder dat iemand er iets tegen kan doen. De coalitie rekent erop dat u geen tijd of zin heeft om commissies bij te wonen. Wie nieuwsgierig is en zelf het provinciehuis bezoekt, herkent de patronen. Maar voor de meeste mensen blijft het een zwarte doos.
Dus ja, in theorie is het allemaal democratisch. Maar in werkelijkheid wordt de kiezer bij de neus genomen. En zolang ethiek ontbreekt, hebben we geen debat nodig, geen commissies en geen volksvertegenwoordigers. Dan kunnen we net zo goed dobbelstenen gooien. Of gewoon direct het script van de VVD volgen.
Seppe Bakker, commissielid FVD Zuid-Holland